40 χρόνια μετά

Χτες το βράδυ ολοκληρώθηκαν οι εκδηλώσεις για τα 40 χρόνια από τον Μάη του ΄68, που διοργάνωσε το ΙΣΤΑΜΕ, μαζί με την Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ στο Ευρωκοινοβούλιο. Για το Μάη που άλλαξε τον κόσμο και που έκανε τη χρονιά εκείνη ορόσημο για το μέλλον. Μάλιστα, κάποιοι την χαρακτήρισαν ως την σημαντικότερη χρονιά του 20ου αιώνα, αν δεν υπήρχε η χρονιά της πτώσης του τείχους του Βερολίνου, το 1989.

Για το 1968 γράφτηκαν πολλά. Εγώ, θα προσπαθήσω να κάνω τη δική μου προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη μου την πλούσια βιβλιογραφία, τα κείμενα, τις μαρτυρίες, την απίστευτη συνθηματολογία. Μόνο που δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται η εξέγερση εκείνου του Μάη επετειακά. Γιατί δεν ήταν μόνο εκείνος ο Μάης στη Γαλλία. Μάης του ΄68 ήταν και το Μπέρκλεϋ και το Βερολίνο και το Γούντστοκ. Εκείνος ο Μάης ήταν μια σειρά από κινήματα, όχι μόνο φοιτητικά.
Και δε θα σταθώ μόνο στα φωτεινά πρόσωπα των πρωταγωνιστών, που γίνανε σκιές, αφού "αλλού κινήσανε γι΄ αλλού, κι αλλού η ζωή τους έβγαλε", αλλά για το βαθύ νόημα μιας κίνησης που άλλαξε πολλά και σηματοδότησε αλλαγές σε άλλα τόσα. Γιατί ο Μάης του ΄68 υπήρξε μια ανεξάντλητη πηγή διδαγμάτων, ειδικά για την πατρίδα μας, που την περίοδο εκείνη βρισκόταν κάτω από τη μπότα της χούντας των συνταγματαρχών. Και όσοι Έλληνες βρέθηκαν στο Παρίσι, συμμετείχαν στην εξέγερση, συνδυάζοντάς την με την αντιδικτατορική δράση. Η συνέχεια ήταν ακόμη πιο σημαντική, αφού το αντιδικτατορικό κίνημα, μετά τα γεγονότα, θέριεψε στο εξωτερικό.
Είναι μια χρονιά, που ο ήρωας του αντιδικτατορικού αγώνα, Αλέξανδρος Παναγούλης, αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον δικτάτορα Παπαδόπουλο. Απέτυχε στην προσπάθειά του, πέτυχε στις καρδιές των υποταγμένων Ελλήνων, να δώσει ένα μήνυμα, ότι η χούντα δεν ήταν ανίκητη... Αντιγράφω από το in.gr:

"Δευτέρα 4 Νοεμβρίου, την επομένη της ιστορικής λαοσύναξης στην κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου, αρχίζει η δίκη του Αλέκου Παναγούλη, και στις 17 Νοεμβρίου θα εκδοθεί η απόφαση του Εκτακτου Στρατοδικείου. Δεν αποτέλεσε έκπληξη: δις εις θάνατον καταδικάστηκε ο Παναγούλης και σε διάφορες ποινές φυλάκισης, οι Λευτέρης Βερυβάκης, Γιάννης Κλωνιζάκης, Αρτέμης Κλωνιζάκης, Ευστάθιος Γιώτας, Νίκος Λεκανίδης, Νίκος Ζαμπέλης, Γιώργος Ελευθεριάδης, Γιώργος Αβράμης, Τζάννος Βαλασέλης και Αντώνης Πρίντεζης.

Στις 21 Νοεμβρίου εκδίδεται η διαταγή εκτέλεσης «εις τον εν Αιγίνη συνήθη τόπον των εκτελέσεων», η χούντα όμως αναγκάζεται να τη ματαιώσει - έχουν παρέμβει πολλές προσωπικότητες: ο Πάπας, ο Γενικός Γραμματέα του ΟΗΕ, ο πρόεδρος της Ιταλίας, ακόμη και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον.

Ο Παναγούλης θα μεταφερθεί στις στρατιωτικές φυλακές Μπογιατίου, από όπου θα δραπετεύσει στις 6 Ιουνίου 1969 μαζί με τον «δεσμοφύλακά» του Γ. Μωράκη… Θα συλληφθεί μετά τρεις ημέρες προδομένος από έναν εξάδελφό του, ο οποίος εισέπραξε την αμοιβή της επικήρυξης ύψους 500.000 δρχ. (πολλά τα λεφτά, 2.000 δρχ. ο μέσος μηνιαίος μισθός, τότε) και θέση στην Ολυμπιακή!"

Είναι η χρονιά, που πεθαίνει ο "Γέρος της Δημοκρατίας"... Αντιγράφω και πάλι από το in.gr:

"Tην Παρασκευή 1η Νοεμβρίου «Το Βήμα» θα δημοσιεύσει σε τρίστηλο μαύρο πλαίσιο με δίστηλη φωτογραφία το αυστηρά λογοκριμένο κείμενο:

«Ο Γεώργιος Παπανδρέου απεβίωσε την 2.20' πρωινήν εις ηλικίαν 80 ετών. Ο θάνατός του επήλθε συνεπεία εγκεφαλικής θρομβώσεως, η οποία ήταν αδύνατον να αντιμετωπισθή υπό της επιστήμης. Κατά τας τελευταίας στιγμάς ευρίσκετο παρά την κλίνην τού Γεωργίου Παπανδρέου ο υιός του Γεώργιος. Την 3ην πρωινήν ο ιατρός του πρώην πρωθυπουργού κ. Μπάκαλος ανακοίνωσε τα εξής: “Εις τας 2.20' επήλθεν το μοιραίον. Ολα επήγαιναν θαυμάσια μέχρι της 2.05', οπότε ενεφανίσθη εγκεφαλικόν επεισόδιον. Εν συνεχεία και εις διάστημα δέκα έως δεκαπέντε λεπτών όλα ετελείωσαν”»."

Και η κηδεία εκείνη ήταν η αφορμή για το πιο μεγάλο συλλαλητήριο κατά της χούντας. Ήταν όλος ο κόσμος εκεί, όπως τον Οκτώβρη του 1944, που τον υποδέχτηκε πρωθυπουργό της Απελευθέρωσης από τη γερμανική κατοχή. Όπως τότε που τον αποθέωνε στην πορεία του Ανένδοτου αγώνα και στον θρίαμβο του 53% του 1964.

Όλη η χρονιά του 1968 υπήρξε χρονιά εκπλήξεων και ανακατατάξεων. Ήταν η χρονιά που η μοίρα όρισε να γίνει σταθμός για τη μετέπειτα πορεία του Κόσμου ολόκληρου.

"Και από μέσα της προβάλλει η νέα γενιά, γεμάτη προσδοκίες, αναζητήσεις, αμφισβήτηση, ανυπακοή. Τίποτα δεν ήταν πια όπως χθες. Τίποτα δεν θα ξαναγινόταν ίδιο. Οδεύει η κοινωνία σε νέες εξελίξεις. Η εποχή της διεθνοποίησης βαίνει προς το τέλος της και προβάλλει η εποχή της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή, αισθανόμαστε πια, εμείς, η γενιά μας, αρχίζουμε και αισθανόμαστε ότι είμαστε μέρος μιας παγκόσμιας κοινότητας και ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα δύο συστήματα, τη Δύση και, εκείνο που ονομάστηκε «υπαρκτός σοσιαλισμός», μπαίνει σε νέα φάση.

Τα κινήματα στη Δύση και την Ανατολή παντρεύονται, όσο μπορούσαν, διότι ήταν πολύ δύσκολη η επαφή. Η Ανατολή αντιστέκεται στα υπολείμματα του σταλινισμού και στην οικονομική ακινησία. Η Άνοιξη της Πράγας του '68 αναζητά τον σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο."

Αυτά ήταν τα λόγια του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ, χτες, στο κλείσιμο της εκδήλωσης... Και έτσι ήταν...

Σήμερα, 40 χρόνια μετά, τα μηνύματα της παγκόσμιας εξέγερσης, παραμένουν ζωντανά, πιο ζωντανά από ποτέ. Ίσως γιατί έχουμε φτάσει σε ένα οριακό σημείο... Να πρέπει να ξαναγραφεί ιστορία...

Γιάννης Γ. Αγγέλου